Adagio cho dàn dây là tác phẩm nổi tiếng nhất của Samuel Barber – một trong những nhà soạn nhạc tiêu biểu của nước Mỹ. Barber viết khúc nhạc này khi đang dành những ngày hè ở châu Âu, lấy cảm hứng từ những áng thi ca La Mã cổ đại. Vốn là chương hai trong Tứ tấu dây op.11, Barber đã chuyển soạn lại cho cả dàn dây, thành một tiểu phẩm độc lập năm 1936. Adagio là thuật ngữ chỉ tốc độ chậm trong âm nhạc, và khi chương nhạc được tách riêng, nó cũng trở thành tên riêng cho tác phẩm.
Hai năm sau khi được sáng tác, khúc Adagio được Barber gửi cho nhạc trưởng Arturo Toscanini. Vị nhạc trưởng lúc bấy giờ đã gửi trả lại bản nhạc cho tác giả mà không bình phẩm gì, khiến Barber khá buồn phiền. Nhưng thực ra, sau đó Toscanini đã chuyển lời lại rằng ông đã lên kế hoạch biểu diễn, và ông hoàn lại tổng phổ chẳng qua vì đã…thuộc lòng! Người ta kể lại rằng ngài chỉ huy đã không hề nhìn lại bản nhạc cho đến trước buổi diễn một ngày. Tháng 11 năm 1938, Toscanini đã đem nó đến với công chúng trên sóng phát thanh NBC, với phần trình bày do dàn nhạc của nhà đài, và sau đó ông cũng là người chỉ huy các lần diễn tác phẩm ra mắt ở Nam Mỹ và châu Âu.
Phản hồi của công chúng khi đó rất tích cực, bởi âm nhạc của Barber cuốn đi cảm xúc của người nghe: trong đó không chỉ có nỗi buồn đơn thuần mà còn chất đầy đam mê, xúc động mãnh liệt, đủ sức lay chuyển cả con người cứng rắn nhất.
Tác phẩm bắt đầu bằng một giai điệu dài trên bè violon, sau đó chuyển qua các bè trầm hơn trên viola và cello thành hình bậc thang. Giai điệu như một khúc cầu nguyện thành kính, chứa đựng một nỗi buồn sâu thẳm khiến người nghe như thấy tim mình xiết lại. Kết cấu hoà thanh của bài vô cùng đơn giản, nhưng hiệu quả cảm xúc rất lớn bởi âm sắc từng bè nhạc cụ trong dàn dây được phối một cách chặt chẽ, đan cài nhau và âm lượng được dồn nén từ rất khẽ rồi lớn dần. Âm điệu tiếp tục theo dòng chảy mãi, đến cao trào cực điểm thì đột ngột dừng, tạo một khoảng trống yên lặng. Âm nhạc trở lại, và tới gần cuối có hai hợp âm như hai chữ đóng lại bài kinh: “Amen”. Barber đã không thực hiện vòng kết hoà thanh trọn vẹn cho tác phẩm, vậy nên khúc nhạc khép lại gây cảm giác dang dở cho người nghe.
Samuel Barber mới ở quãng hai mươi khi sáng tác khúc Adagio này. Tác phẩm đã trở nên vô cùng nổi tiếng nhờ sức diễn cảm thuyết phục, tha thiết, chân thực và sâu sắc, có thể coi như một kiệt tác vượt qua lằn ranh giữa âm nhạc cổ điển với đại chúng.
Adagio cho dàn dây của Samuel Barber được nhạc trưởng Honna Tetsuji và VNSO trình diễn trong chương trình Hoà nhạc đặt vé trước số 148, Kỷ niệm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt-Mỹ vào ngày 7.10.2022 tại Nhà hát lớn Hà Nội.
Nghe tác phẩm: https://youtu.be/ajaMdRv0IK0
ĐĂNG BÌNH LUẬN