Áo mùa đông (Ca khúc chuyển soạn cho dàn nhạc)

ĐỖ NHUẬN

Nhạc sĩ Đỗ Nhuận sinh ngày 10 tháng 12 năm 1922, quê ở Bình Giang, Hải Dương. Ông là thành viên sáng lập Hội Nhạc sĩ Việt Nam năm 1957. Nguyên là Tổng Thư ký đầu tiên của Hội Nhạc sĩ Việt Nam khóa I và khóa II, năm 1957-1983. ông được trao Huân chương Độc lập hạng Nhì. Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật (1995) và nhiều huân, huy chương, giải thưởng khác.

Nhạc sĩ Đỗ Nhuận khi còn trẻ sống nhiều năm ở thành phố Cảng Hải Phòng – một ngọn nguồn văn nghệ những thập niên đầu thế kỷ. Năm 14 tuổi, ông tự học âm nhạc dân tộc và biết chơi sáo trúc, tiêu, đàn nguyệt, đàn tứ, đàn bầu. Sau đó, trong không khí âm nhạc cải cách bắt đầu nhen nhóm thời bấy giờ, ông đã tiếp xúc với Tân nhạc, học đàn guitare, banjo, violon, và ghi âm. Năm 1939, ông viết bài hát đầu tiên ở tuổi 17: bài Trưng Vương, nhằm ngày kỷ niệm Hai Bà Trưng ở tỉnh Hải Dương, được phổ biến rộng rãi và đã xuất bản ngay trong năm đó. Ông đã lớn lên từ cái nôi âm nhạc truyền thống, bước những bước tự tin vào âm nhạc. Cũng chính lúc đó, ông đến với Cách mạng từ lòng yêu nước. Và tài năng âm nhạc của ông đã được khơi chảy. Từ những bài hát mang cảm hứng lịch sử như: Chim than, Lời cha già, Đường lên Ải Bắc là cơ sở để ông soạn nên ca kịchNguyễn Trãi – Phi Khanh (đồng thời với ông, nhà thơ Hoàng Cầm, soạn nên vở kịch thơ Hận Nam Quan từ cùng tích sử). Nhạc sĩ Đỗ Nhuận thực sự giác ngộ cách mạng từ năm 1943 khi ông bị thực dân Pháp bắt đi đày ở Sơn La. Trong tù, nhiều bài hát cách mạng đã được ông viết ra như: Chiều tù, Côn Đảo, Hận Sơn La, Tiếng gọi tù nhân (lời Đào Duy Kỳ),Viếng mồ tử sĩ (bài hát sau này được soạn thành nhạc tang lễ)... Cảm hứng về chiến khu, về rừng núi gợi cho ông khi ra tù về Hà Nội viết tiếp Du kích ca và Nhớ chiến khu trong cao trào cách mạng tiến tới Tổng khởi nghĩa.

Sau Cách mạng Tháng Tám, ngay khi Nam Bộ kháng chiến (23-9-1945), ông đã có ngay Tiếng súng Nam Bộ. Bài hát Đoàn lữ nhạc của ông được phổ biến rộng rãi.

Trong Kháng chiến chống Pháp, với một số ngôn ngữ âm nhạc độc đáo chiếm vị trí đặc biệt trong nền âm nhạc Việt Nam, ông đã viết nhiều tác phẩm gây ấn tượng mạnh mẽ, thúc giục cả dân tộc hành trình trong gian khó. Bên cạnh Áo mùa đông trữ tình là Ca ngợi Hồ Chủ tịch trang trọng. Bên cạnh ca kịch Sóng cả không ngã tay chèo là Du kích Sông Thao cuồn cuộn âm hưởng bi tráng. Nhưng đặc biệt nhất là bộ sử âm nhạc về trận quyết chiến Điện Biên Phủ: Hành quân xa, Trên đồi Him Lam, Chiến thắng Điện Biên và ca cảnh về chiến thắng Tây Bắc.

Sau hòa bình lập lại ít lâu, dù nắm trách nhiệm Tổng Thư ký Hội Nhạc sĩ Việt Nam, nhạc sĩ Đỗ Nhuận vẫn không ngừng sáng tác. Là nhạc sĩ duy nhất trong thế hệ đầu của Tân nhạc (đa phần là tự học) đi tu nghiệp Đại học tại Nhạc viện Tchaikovsky (Liên Xô cũ, từ 1960-1963), ông đã đi sâu vào nhạc kịch. Và thế là, sau những thể nghiệm nhỏ nhưÔng đá..., ông là nhạc sĩ Việt Nam đầu tiên đã bước tới opéra, với Cô Sao hoành tráng trong những ngày đầu Kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Rồi sau đó là Người tạc tượng (1971), Nguyễn Trãi (1980; chưa dàn dựng). Bên cạnh những thành tựu về nhạc kịch, ông còn có những tác phẩm khí nhạc đi vào kinh điển như: Tứ tấu Tây Nguyên cho đàn dây, Mùa xuân trong rừng cho flute và piano... Nhưng tên tuổi ông vẫn gắn bó với những ca khúc đầy bản sắc dân tộc như Việt Nam quê hương tôi, Người chiến thắng là anh (viết cùng thầy V. Féré), Giặc đến nhà ta đánh, Vui mở đường, Trống hội tòng quân, Trai anh hùng gái đảm đang, Hát mừng các cụ dân quân, Quê ta từ đất dấy lên, Trông cây lại nhớ tới Người (cải biên Hò ví dặm), Tôi thích thể thao (bài hát vui, lắp toàn chữ t), Em là thợ quét vôi, Đường bốn mùa xuân…

Những năm sau thống nhất đất nước, do tình trạng sức khỏe, ông sáng tác thưa dần. Dù vậy, ông vẫn cố gắng truyền lại những kinh nghiệm, những tâm huyết cho thế hệ tương lai cho đến khi mất (1991).

Nhạc sĩ Đỗ Nhuận đã xuất bản nhiều tuyển tập: Chiến thắng Điện Biên Phủ (1961), Người tạc tượng (1973), Việt Nam quê hương tôi(1977), Tuyển chọn ca khúc Đỗ Nhuận (1994) và Album Audio tác giả, phim truyền hình Video Đỗ Nhuận, người nhạc sĩ của nhân dân (1996), tập hồi ký Âm thanh cuộc đời (2004), chương trình con đường Âm nhạc trên VTV3 “Việt Nam quê hương tôi” (2011)...